Nie macie zajęcia na dzisiejsze popołudnie? Zapraszam więc do niezwykłego świata nauki, pełnego anegdot, humoru i fenomenów, które na co dzień nam umykają. Wszystko podane w lekkiej i łatwo przyswajalnej formie AstroCiekawostek.
Zobacz też: AstroCiekawostki cz.2.
Uwaga! AstroCiekawostki jak zwykle mają mieć charakter luźnych, mniej lub bardziej znanych faktów ze świata nauki. Z założenia mają być zwięzłe i mocno popularnonaukowe – tak też proszę je traktować.
1.
Większość astronomów, jak Stephen Kane z Exoplanet Science Insititute w Pasadenie, uważa że planety krążące wokół gwiazd są zjawiskiem niezwykle powszechnym we wszechświecie. Do tego stopnia, że ich ilość w samej Drodze Mlecznej szacuje się na 100 miliardów, z czego jedna dziesiąta może należeć do rodziny planet skalistych, o podobnych właściwościach co Ziemia.
2.
Mamy nową rekordzistkę wśród czarnych dziur! Obiekt w galaktyce NGC 4889 w gwiazdozbiorze Warkocza Bereniki, może pochwalić się masą na poziomie 21 miliardów mas Słońca. To więcej niż 6 biliardów mas ziemskich.
3.
Słynny sygnał Wow!, nie jest jedynym kandydatem do miana wiadomości od kosmitów. W grudniu roku 2008 australijski zespół pod przewodnictwem dr Ragbira Bhatala, uchwycił dziwny i jednorazowy sygnał. Odkrycie jest dziełem programu OSETI, wyszukującego impulsów laserowych, w przeciwieństwie do znanego wszystkim SETI, który zajmuje się sygnałami radiowymi.
4.
Na stronie fragileoasis.org znajdziemy jeden z najbardziej niezwykłych blogów jakie można sobie wyobrazić. Prowadzony jest z perspektywy… cukinii. Internetowy pamiętnik opowiada o kolejnych dniach rośliny rosnącej na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
5.
W odległości 10 lat świetlnych od Słońca, znajduje się około piętnastu innych gwiazd. Na nasze szczęście niemal wszystkie (poza Syriuszem A) należą do spokojnej kategorii karłów.
6.
Pytanie o to, co się stanie po rozszczepieniu jądra atomowego, zadał sobie jako pierwszy Węgier – Leó Szilárd. Popierał pomysł stworzenia bomby jądrowej, a ze skutków niekontrolowanej reakcji łańcuchowej zdawał sobie sprawę już w 1933.
7.
Słynnemu popularyzatorowi nauki Carlowi Saganowi, często przypisuje się powtarzanie hasła billions and billions…. Sagan upiera się jednak, że osobiście użył owego stwierdzenia już po tym, gdy subkultura na stałe mu je przypisała. Astronom idąc z falą nazwał tak swoją książkę („Miliardy, miliardy”) i wielokrotnie powtarzał te słowa w swoich programach, z charakterystycznym naciskiem na „b”. Jak tłumaczy, to nie żadna wada wymowy, a celowy zabieg mający na celu podkreślenie o jak wielkie liczby chodzi (w angielskim łatwo pomylić millions i billions).
8.
Wielu naukowców uważa, że przed milionami lat na Marsie mogło istnieć życie. Wyraźnych dowodów na razie brakuje, ale istnieją poszlaki. Jedną z ciekawszych był pochodzący z Czerwonej Planety meteoryt ALH 84001. Zaobserwowano na nim cząsteczki organiczne, jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.
9.
Głównym konstruktorem pierwszego kołowego pojazdu księżycowego był prof. Mieczysław Bekker, zwycięzca konkursu zorganizowanego przez NASA. Dzieło tego inżyniera polskiego pochodzenia – Lunar Roving Vehicle – wzięło udział w trzech ostatnich misjach programu Apollo.
10.
W XV wieku, legendarny chiński wynalazca – Wan Hu, podjął próbę lotu w kosmos w… wiklinowym fotelu, do którego przyczepił 47 rakiet z prochem. Próby nie przeżył, ale na jego cześć nazwano jeden z kraterów na Księżycu.
11.
Jednym z najchłodniejszych rejonów w naszej galaktyce jest mgławica Bumerang. Temperatura tej oddalonej o 5 tysięcy lat świetlnych kosmicznej lodówki, nie wykracza ponad -272 stopnie Celsjusza, co oznacza, iż tylko stopień dzieli ją od zera absolutnego. Zdaje się, że jest to też jedyny znany obiekt o temperaturze niższej niż promieniowanie reliktowe.
12.
Ośrodek CERN przecina granica szwajcarsko-francuska. Pracownicy placówki, na co dzień poruszają się między oboma państwami. Oto jak nauka niweluje granice.
13.
Sumując łączny czas przebywania w przestrzeni kosmicznej wszystkich astronautów, najdłużej poza Ziemią przebywali obywatele ZSRR. Drugie miejsce w tej kwalifikacji zajmują oczywiście Amerykanie. Co ciekawe tuż za pierwszą dziesiątką plasują się Kostarykanie, podczas gdy Hermaszewski daje Polsce dopiero 29 pozycję.
14.
Wracając do swojego lądownika, pierwszy człowiek na księżycu – Neil Armstrong – wypowiedział tajemnicze zdanie: Good luck Mr Gorsky. Wielu zadawało sobie pytanie kim jest pan Gorsky i dlaczego w takiej chwili Amstrong życzył mu powodzenia. Astronauta zdecydował się ujawnić zabawną prawdę dopiero po wielu latach. Otóż gdy będąc dzieckiem grał w baseball, przypadkiem podsłuchał kłótnie sąsiadów, państwa Gorskych. Podobno miał usłyszeć: Żądasz seksu oralnego!? Prędzej dzieciak od sąsiadów stanie na Księżycu! (To popularna anegdota, ale niezwykle trudna do zweryfikowania.)
15.
W niedawnym wywiadzie sędziwy Armstrong zabrał głos w sprawie rzekomego sfingowania lądowania na Księżycu przez Amerykanów: Ludzie kochają teorie spiskowe, ponieważ są bardzo ciekawe. Ja się nimi jednak nigdy nie przejmowałem, ponieważ wiem, że ktoś jeszcze poleci w przyszłości na Księżyc i znajdzie mój aparat, który tam zostawiłem.
16.
Francuz Pierre Kohler, przytacza w swojej książce trzymany w tajemnicy raport NASA. Według niego, w 1996 roku Amerykanie przeprowadzili eksperymenty, dotyczące uprawiania seksu w stanie nieważkości. W doświadczeniu nie brali jednak udziału ludzie a świnki morskie i komputerowe modele.
17.
Poza tym, kwestia uprawiania miłości w kosmosie pozostaje tematem tabu. Pytani astronauci zarzekają się, że nie słyszeli nigdy o przypadkach stosunków pozaziemskich, a ciasnota i stres wcale do tego nie zachęcają.
18.
Chcesz wiedzieć ile osób w tym momencie przebywa na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS, fruwając nad naszymi głowami? Kliknij.
19.
Jeden z największych wynalazców w historii, pochodzący z Serbii Nikola Tesla, opatentował ponad 300 wynalazków. Mimo to do końca swojego życia twierdził, że jego tragicznie zmarły brat był o wiele zdolniejszy od niego.
20.
W superdokładnych zegarach atomowych najczęściej stosuje się pierwiastek cezu. Zegar cezowy mierzy czas z dokładnością ponad 9,1 miliardowej części sekundy.
21.
Zaburzenia orbit komet wskazują na istnienie jakiegoś odległego ciała na obrzeżach Układu Słonecznego. Hipotetyczny obiekt wydaje się na tyle ciężki, iż niektórzy astronomowie przewidują istnienie planety podobnej lub większej od Jowisza. Roboczo nazwano ją Tyche.
22.
Słynny astronom z przełomu wieków – E. E. Bernard – humorystycznie powtarzał, że wybudował dom z komet. Gdy zaczynał swoją karierę był dość ubogim człowiekiem, ale nagrody za kolejne odkryte komety pozwoliły mu opłacić większość rachunków za nieruchomość.
23.
Zsumowana masa wszystkich planet krążących wokół Słońca, nie stanowi nawet 1% masy naszego układu planetarnego.
24.
Od jakiegoś czasu wiadomo, że niemal wszystkie galaktyki mają w swoich centrach supermasywne czarne dziury. NGC 3393 wymknęła się poza schemat, posiadając aż dwie czarne dziury po środku.
25.
Arthur Eddington, był jednym z pierwszych obcokrajowców, którzy poznali się na geniuszu Einsteina. Miał duży wpływ na propagowanie w Anglii teorii względności, co nie było łatwe zważywszy na cierpkie stosunki na linii Londyn – Berlin na początku XX wieku.
26.
Sam Eddington stawał jednak w silnej opozycji wobec pomysłu istnienia we wszechświecie czarnych dziur. „Uważam, że powinno być jakieś prawo przyrody, dzięki któremu owo absurdalne zachowanie gwiazdy staje się niemożliwe!” – powiedział dobitnie na jednej z konferencji.
27.
Urodzony w Baku Lew Landau był jednym z pierwszych uczonych starających się udowodnić istnieje niezwykle gęstych gwiazd neutronowych. Idea ta w latach ’30 budziła spore kontrowersje i niektórzy uważają, że Landau próbował to wykorzystać. Miał nadzieję, że rozgłos w zagranicznych gazetach w jakiś sposób uchroni go przed stalinowskimi czystkami. Praca rzeczywiście wzbudziła zainteresowanie, ale naukowiec i tak spędził rok w areszcie.
28.
Pionierską pracą na temat rozszczepienia jąder atomowych opisującą modelową reakcję łańcuchową, był artykuł Nielsa Bohra i Johna Wheelera dla Psyhical Review. Został opublikowany dokładnie 1 września 1939, a założone przez autorów paliwo w postaci uranu 235 użyto w Hiroszimie sześć lat później.
29.
Pierwiastek gal (Ga) został tak ochrzczony przez swojego odkrywcę, Francois Lecoq de Boisbaudrana. Niektórzy uważają, że nazwa metalu nie miała mieć nic wspólnego z Galią, a z Gallusem – kogutem. Tak się składa, że po kogut po francusku to le coq.
30.
Maria Skłodowska nie była jednym fizykiem chcącym podkreślić swoje pochodzenie, odpowiednio nazywając odkryty przez siebie pierwiastek. Marguerite Perey ochrzcił zauważony przez siebie metal Fransem (Fa), a Clemens Winkler swoje dzieło Germanem (Ge).
31.
Jeżeli któryś z ziemskich organizmów ma sobie poradzić w kosmosie, będzie to bez wątpienia Deinococcus radiodurans. Ta bakteria nie tylko potrafi znieść śmiertelne dla przeciętnego żyjątka temperatury, ale również pięćset krotnie większą dawkę promieniowania jonizującego niż człowiek – co na pewno przydaje się poza Ziemią.
32.
Najmniejszym obecnie znanym nam układem planetarnym jest Kepler-42. Wokół czerwonego karła KOI-961 po bardzo ciasnych orbitach krąży kilka skalistych planet, przypuszczalnie wszystkie są mniejsze od Ziemi.
33.
Na jednym ze spotkań Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego dyskutowano nad… kolorem Drogi Mlecznej. Dla astronomów to ważna kwestia, zawierająca wiele informacji o galaktyce. Ostatecznie stanęło na tym, że jest biała.
34.
Nie od dziś wiadomo, jak istotna dla nas jest aktywność Słońca. Podczas silnego wyrzutu materii przez naszą gwiazdę, w roku 1859 doszło do spektakularnej burzy magnetycznej. W wielu miejscach na świecie można było podziwiać zorze, a linie telegraficzne doznały licznych uszkodzeń.
35.
Już Paul Dirac w latach ’20 przewidział istnienie antymaterii – cząstek bliźniaczych z naszymi, różniących się jedynie odwrotnym ładunkiem elektrycznym. Spotkanie cząstki ze swoją antycząstką kończy się anihilacją, więc gdy spotkasz swojego antymaterialnego bliźniaka, nie podawaj mu ręki.
36.
Niewielkie ilości antymaterii – pozytronów i antyprotonów – więzi nasze pole magnetyczne. Narzędzie PAMELA wykryło pojedyncze antycząstki w okolicach biegunowych.
37.
Z powodu reagowania ze zwykłą materią, antymateria może służyć jako paliwo bomb przyszłości. Taki materiał wybuchowy byłby dziesiątki bądź setki razy bardziej wydajny od najpotężniejszych głowic jądrowych jakie jesteśmy w stanie skonstruować.
38.
Świat fizyki jest coraz mniej sceptyczny w kwestii wyższych wymiarów przestrzennych, niedostępnych naszym zmysłom. Już ponad sto lat temu Teodor Kaluza wprowadzał do swoich obliczeń dodatkowe wymiary. Obecnie podobnie zachowują się badacze teorii strun, zakładającej istnienie 11 wymiarów (M-Teoria).
39.
Idea 11 wymiarów nie jest aż tak dziwaczna jak założenia pierwotnej teorii strun. Ubogie struny bozonowe miały tłumaczyć jedynie oddziaływanie silne, do czego potrzebowały istnienia aż 26 wymiarów.
40.
Mimo niezdolności do wyobrażenia sobie funkcjonowania hiperprzestrzenii, potrafimy tworzyć siatki i modele hiperbrył. Przykładem niech będzie pięciowymiarowy penterakt.
41.
W czerwcu tego roku mieliśmy okazję podziwiać tranzyt Wenus, czyli przejście planety na tle tarczy słonecznej. Było to drugie i ostatnie wystąpienie tego zjawiska w XXI wieku. Następny tranzyt obejrzą dopiero nasi prawnukowie w 2117.
42.
Coś dla fanów popularnego serialu Dr House. W pierwszym odcinku ósmego sezonu, główny bohater wyznaje, że gdyby miał rzucić medycynę zająłby się fizyką. Słyszałaś o ciemnej materii? Galaktyki poruszają się z całym wszechświatem. A więc jest tam mnóstwo materii, której nie potrafimy wykryć. Nikt nie dowiódł jej istnienia. To największa zagadka jaka istnieje.
Najbardziej ekscytującym zwrotem oznajmiającym nowe odkrycia,
jest nie “Eureka!” (Znalazłem!),
ale “To zabawne…”
Isaac Asimov
Niektóre źródła*:
DiscoverMagazine.com
Książki Richarda Panka, Igora Nowikowa, Michała Hellera i inne.
* Ciekawostki tworzę ad hoc, często zapominając zapisać źródło, z którego je wyciągnąłem. Ciekawscy na pewno większość wygooglują.