KB #50: Jak odkrywamy fizykę? Schemat Weisskopfa
Wiedza człowieka o mechanizmach działania wszechświata powiększyła się w XX wieku w sposób niezwykły. Zarówno fizyka dużych jak i małych obiektów przeszła drastyczną renowację, a na horyzoncie nauki pojawiły się takie elementy jak teoria względności, atomy, cząstki elementarne, promieniotwórczość, osobliwości i tak dalej. Zainspirowało to zmarłego w 2002 roku Victora Weisskopfa do rozrysowania swego rodzaju schematu obrazującego rozwój fizyki.Uczestnik Projektu Manhattan i dyrektor CERN-u umieścił na swoim schemacie dwie współrzędne. Pionowo znajdowała się intensywność badań fizycznych, zależąca od tego jak głęboko wnikamy w roztrząsane zagadnienie. Najłatwiej to zrozumieć na przykładzie badań mikroświata: zaczęliśmy od udowodnienia istnienia atomu, następnie poznaliśmy elektrony i nukleony, a obecnie co rusz odkrywamy nowe, jeszcze bardziej “elementarne” składniki rzeczywistości. Poziomo widnieje obszerność, oznaczająca powstawanie nowych rejonów badań, tudzież krzyżowanie z innymi […]
KB #49: Obudził się potwór V404 Cygni
6 tysięcy lat świetlnych stąd czai się kosmiczny potwór. Nie napiszę z całą pewnością, że to czarna dziura, choć wiele na to wskazuje. Bez względu na nazwę i przynależność, stwór właśnie się przebudził i daje o sobie znać.Obserwując obiekty z konstelacji Łabędzia, astrofizycy nigdy nie narzekają na nudę. Przez lata fascynował ich słynny Cygnus X-1, teraz natomiast coraz częściej spoglądają na tajemniczy V404 Cygni. Masa i stosunkowo mała wielkość wskazują, że mamy do czynienia z układem podwójnym, w którym jednym ze składników jest czarna dziura bądź nietypowa gwiazda neutronowa (niektórzy specjaliści wspominają nawet o nowej klasie tzw. szarych dziur), a drugim niewielka gwiazda wielkości Słońca bądź mniejsza. Intryguje dynamika układu, prawdopodobnie naznaczona jarzeniem dysku akrecyjnego czarnej dziury, tak w zakresie światła widzialnego jak i promieni rentgenowskich.V404 Cygni wykazuje okresowe skoki aktywności, […]
KB #48: Zdjęcia powierzchni Marsa sprzed pół wieku
W czerwcu 1965 roku otrzymaliśmy pierwsze dokładne zdjęcia powierzchni Marsa. Wszystko dzięki wysłanej rok wcześniej przez NASA sondzie Mariner 4.Była to jedna z dziesięciu misji w ramach trwającego przez 11 lat programu i druga skierowana w stronę Czerwonej Planety. Posłany wcześniej Mariner 3 wskutek awarii nie podążył planowaną drogą i do dziś krąży wokół Słońca. Identyczna do niego czwórka osiągnęła cel po ośmiu miesiącach lotu i latem 1965 roku zaczęła nadsyłać historyczne fotografie. Warto dodać, że jeszcze pod koniec XIX stulecia pogląd o istnieniu życia na Marsie – nawet życia inteligentnego – miał wielu fanów. Niejeden z nich postrzegał widoczne przez teleskopy kanały za dzieło potężnej cywilizacji.Choć dopiero misje Marinera 9 i seria sond Viking rozstrzygnęły ponad wszelką wątpliwość, że na Marsie rzeczywiście wesoło chlupała woda, ale setki milionów lat temu, to na podstawie zdjęć Marinera 4 astronomowie […]
KB #47: Falcon miał pecha
Dwa miesiące temu miała miejsce ważna próba rakiety wielokrotnego użytku Falcon 9. Sprawdzian przebiegał pomyślnie aż do kluczowego momentu lądowania na pokładzie barki: maszyna straciła równowagę i eksplodowała. Szczęście było jednak bardzo blisko i zgodnie z zapowiedziami SpaceX wczoraj powtórzono start.Niestety poszło znacznie gorzej, bo Falcon nie miał nawet szansy podejść do lądowania. Po ponad minucie lotu doszło do eksplozji, na tyle silnej aby na pewno uniemożliwić powtórne wykorzystanie rakiety. Poniżej macie nagranie, do wybuchu dochodzi około 3:20. Po twittach Elona Muska wiemy jedynie, że przyczyną prawdopodobnie nie była standardowa nieszczelność zbiorników, ale na konkrety przyjdzie nam trochę poczekać. Na pocieszenie warto dodam, że na dotychczasowe 19 startów Falcona doszło dopiero do pierwszej katastrofy. Poza czwartym testem z 2012 roku (który i tak dotarł do celu mimo awarii silnika) wszystkie starty przebiegały […]
KB #46: Inteligentny plaster insulinowy
Są na sali cukrzycy? Jeśli tak to mogą z optymizmem patrzeć w przyszłość. W Uniwersytecie Północnej Karoliny opracowano całkiem nową metodę aplikowania insuliny, bez potrzeby używania strzykawek i igieł. Rozwiązaniem jest niewielkie urządzenie przypominające nalepkę lub plaster, najeżone stoma mikroigiełkami (na ilustracji). To nie wszystko: inteligentny plaster wstrzykuje również enzym pozwalający na kontrolę poziomu cukru we krwi, przez co sam decyduje o tym czy zaistniała potrzeba dostarczenia insuliny. Sami autorzy zapewniają, że podczas projektowania wzorowali się na samej naturze i mechanizmie działania trzustki. Obecnie chorzy muszą przestrzegając ścisłego harmonogramu pomiarów poziomu cukru we krwi – często bolesnych i niedokładnych – i w zależności od wyników przyjmować odpowiednią dawkę insulinyNa razie prowadzono testy na myszach. To niezwykle ważne, gdyż dostarczanie organizmowi niedopasowanej dawki insuliny może doprowadzić do groźnych powikłań. Jeśli jednak testy kliniczne […]
KB #45: Pradziadek astronautyki
Nie, nie chodzi o Wernera von Brauna, choć jeśli tak pomyśleliście to byliście blisko. Dzisiejszą notkę poświęcam postaci, o której mało kto słyszał, a która gdyby żyła, właśnie obchodziłaby 121 urodziny. Naszym bohaterem jest Hermann Oberth, niemiecki inżynier, marzący już przed wojną o kosmicznych wojażach. Większość osób zainteresowanych tematem, podobnie opisałaby przywołanego przed chwilą untersturmführera von Brauna, twórcę słynnej V-2 i późniejszego ojca amerykańskiego programu kosmicznego. Oberth urodził się osiemnaście lat przed von Braunem i już na początku stulecia konstruował prototypy rakiet wielostopniowych i był absolutnie pewny, że wie jak wysłać człowieka ponad atmosferę. Nie wszyscy podzielali te ambicje: jego pracę doktorską Przez rakiety do przestrzeni planetarnej (z 1922 roku!) odrzucono jako utopijną i niepraktyczną. Podobno młodzieniec miał wtedy obrazić się na niemiecki system oświaty i obiecać sobie, że nie spocznie póki nie udowodni realności swoich […]
KB #44: Nowe, wielkie wymieranie
Okresy wielkich wymierań gatunków są tak stare jak samo życie. Nasza planeta to środowisko dynamiczne, w którym dochodzi do permanentnych zmian. Zazwyczaj następują one powoli, pozwalając na dostosowanie organizmów do nowych warunków, ale od czasu do czasu dochodzi do katastrof dziesiątkujących ziemską faunę i florę.Od ponad pięciu lat uczeni z Uniwersytetu Stanforda, Uniwersytetu Kalifornijskiego i kilku innych placówek, dowodzą, że właśnie trwa jedno z wielkich wymierań. Macie prawo być zaskoczeni, gdyż masowe znikanie gatunków na ogół kojarzy się z globalnymi kataklizmami, jak uderzenie meteorytu o średnicy kilkudziesięciu kilometrów, rekordowa eksplozja wulkanu czy odwrócenie ziemskiego pola magnetycznego. W istocie, pięć poprzednich masowych wymierań – mających miejsce 65 mln, 213 mln, 250 mln, 430 mln, 370 mln lat temu – przypisuje się najczęściej bezprecedensowym katastrofom naturalnym.Zdaniem biologów, statystyki pokazują dobitnie, że działalność człowieka […]
KB #43: Gdzie postawić router?
Ciekawostka w sam raz dla osób takich jak ja, które mają permanentny problem ze złapaniem WiFi poza jednym pomieszczeniem w mieszkaniu. Jason Cole, doktorant z londyńskiego Imperial College, podszedł do tematu od strony fizyki, sprawdzając jak w typowym domu rozchodzą się fale niosące drogocenny internet.Z punktu widzenia fizyka, WiFi to nic innego niż sygnał radiowy, a więc fala elektromagnetyczna. Znając jej właściwości można wyliczyć jak taki sygnał będzie rozchodził się w przestrzeni i reagował na przeszkody: ściany działowe, nośne, drzwi czy okna. Prawidłowo umiejscowione urządzenie sieciowe zazwyczaj powinno zapewnić łączę na całym metrażu – ale jak wiadomo w praktyce, chociażby długość przewodów uniemożliwia optymalne ustawienie. Brytyjczyk stworzył drobną wizualizację rozchodzenia sygnału WiFi po mieszkaniu, a teraz ma zamiar opracować specjalną aplikację podpowiadającą […]
KB #42: New Horizons – zaczynamy odliczanie
Ostatnim razem informowałem o postępach New Horizons 30 kwietnia, kiedy to sonda zbliżyła się do Plutona na odległość mniejszą niż 100 milionów kilometrów. Do maksymalnego zbliżenia dojdzie już za niecały miesiąc – a do celu brakuje zaledwie 30 milionów kilometrów.Może się wydawać, że to bardzo dużo: stokrotność dystansu między Ziemią a Księżycem, bądź 1/5 naszej odległości od Słońca. Pamiętajmy jednak, że lecimy na Plutona, glob oddalony podczas swojego aphelium o niemal 7,5 miliarda kilometrów od Słońca. W tym układzie te 30 milionów to naprawdę bliskie sąsiedztwo i mamy prawo powoli zacierać ręce. Gdy 14 lipca Nowe Horyzonty przefrunie 12 tys. km obok planety karłowatej, ujrzymy jej zlodowaciałą powierzchnię dokładniej niż kiedykolwiek wcześniej. Z tej okazji National Space Society, opublikowało klimatyczną animację, którą szczerze polecam.
KB #41: Prawo jako struktura matematyczna
To dość ekstrawagancki pomysł. Adam Zadrożny z Narodowego Centrum Badań postanowił rozpisać polski system prawny w formie swoistego grafu. W ten sposób pragnie udowodnić, że możliwe jest wykorzystanie narzędzi analizy danych pochodzących z informatyki, nawet do analizy tak odległych dziedzin jak prawo.Akty prawne jak i system prawny są multigrafami, czyli grafami, które mogą mieć wielokrotne krawędzie między tymi samymi wierzchołkami. Jest to ciągle zmieniające się sieć, w której dodawanie nowych wierzchołków może usuwać lub modyfikować zawartość innych. Parząc na prawo z góry można dostrzec powiązania między ustawami (np. Prawo Podatkowe) lub specyficzne struktury, które podstały podczas wielu lat tworzenia prawa.Koncepcja zaciekawiła mnie, i to nie tylko dlatego, że jestem prawnikiem. Od dawna uważam, że wiele dziedzin nauki może skorzystać i osiągnąć bujny rozwój dzięki metodom […]
