Krótko: Następne częściowe zakrycie tarczy słonecznej będzie widoczne w naszym kraju już 25 października 2022. Niestety na pełne zaćmienie Słońca w Polsce przyjdzie nam czekać o wiele dłużej.
Wszyscy wiedzą, że aby w ogóle doszło do zaćmienia Słońca, Księżyc musi stanąć pomiędzy Ziemią i Gwiazdą Dzienną, rzucając cień na jakiś obszar naszej planety. Na pierwszy rzut oka moglibyśmy się spodziewać, że taka konfiguracja występuje średnio raz w miesiącu, po każdym pełnym okrążeniu Ziemi przez jej naturalnego satelitę. Jednak takiej regularności doświadczylibyśmy tylko wtedy, gdyby Księżyc obiegał Ziemię w tej samej płaszczyźnie, w której nasza planeta obiega Słońce – a tak nie jest.
Nie dość, że wszystkie elementy Układy Słonecznego pozostają w ciągłym ruchu, to jeszcze nachylenie (lub mądrzej inklinacja) orbity Księżyca względem orbity Ziemi sięga 5,14°. Ujmując rzecz najprościej, nawet kiedy Księżyc zajmuje pozycję między Ziemią a Słońcem, nierzadko znajduje się zbyt “wysoko” lub zbyt “nisko” żeby rzucić cień.
Aby więc koneserzy astronomii dostali swoje widowisko, nasza planeta, Księżyc i Słońce muszą znaleźć się w jednej linii, do czego z kolei konieczne jest odpowiednie zestawienie płaszczyzn orbit Księżyca i Ziemi. Taka przesłanka zachodzi co najmniej dwa razy do roku, więc mniej więcej co kilka miesięcy gdzieś na świecie ludzie mogą podziwiać, jak Srebrny Glob przemyka na tle Słońca.
Trzeba tu zaznaczyć, że w związku z dynamiką i geometrią tego układu, to samo zjawisko będzie zawsze wyglądało inaczej, zależnie od miejsca obserwacji. Przykładowo, zaćmienie z 10 czerwca 2021 z perspektywy mieszkańca Podhala przysłoniło ledwie 5% Słońca, podczas gdy na Pomorzu ta sama wartość sięgnęła 15%. Co więcej, lokalne zaćmienie częściowe, pod inną szerokością geograficzną może być już zaćmieniem pierścieniowym lub całkowitym[1].
No dobrze, ale kiedy będziemy mieli następną szansę na zarejestrowanie jakiegokolwiek zaćmienia Słońca w Polsce? Oto terminarz do końca obecnej dekady:
- 25 października 2022 (46%);
- 29 marca 2025 roku (15%);
- 12 sierpnia 2026 (najciekawsze zaćmienie, ponad 70%);
- 2 sierpnia 2027 (20%);
- 12 czerwca 2029 (15%).
Jak widać, amatorzy astronomii powinni sobie ostrzyć zęby przede wszystkim na lata 2022 oraz 2026, kiedy to Gwiazda Dzienna zostanie przykryta w znacznie szerszym stopniu niż ostatnio.
Mówimy jednak cały czas o lokalnych zaćmieniach częściowych. Odległość Księżyca od Ziemi ulega wahaniom[2], a rzucany cień (a nie tylko półcień) nie jest zbyt duży, w związku z czym oczekiwanie najbardziej efektownego, całkowitego zaćmienia Słońca bez ruszenia się z danego obszaru, wymaga sporo cierpliwości.
Ostatnie pełne zakrycie Słońca dało się obserwować z terytorium naszego kraju latem 1887 roku[3], natomiast na kolejne przyjdzie nam czekać do przyszłego stulecia, dokładniej do października 2135 roku, przy czym i tak będzie ono dostępne wyłącznie dla mieszkańców południa kraju. Pełne zaćmienie widoczne z centrum Polski nastąpi dopiero – uwaga – w roku 2681.
Na niektórych stronach można jeszcze trafić na datę 13 lipca 2075. Trzeba jednak podkreślić, że nastąpi wtedy “jedynie” zaćmienie obrączkowe – choć oczywiście również wyjątkowo spektakularne i warte uwagi. Zresztą, nie ma co wybrzydzać, skoro zdecydowana większość z nas nie ma realnych szans na doczekanie do dania głównego.
Jeśli jednak komuś naprawdę zależy na ujrzeniu na własne oczy niecodziennego spektaklu pełnego zaćmienia, powinien po prostu wziąć urlop, spakować plecak i pójść w ślady Arthura Eddingtona.
