Ciekawostki o programie Apollo

50 ciekawostek na 50-lecie misji Apollo 11

Tak, to dziś. Mija dokładnie pół wieku odkąd 20 lipca 1969 Neil Armstrong postawił stopę na Księżycu. A skoro mija 50 lat, to ja mam dla was 50 interesujących faktów na temat całego programu Apollo.

Nie będę przedłużał. Napiszę tylko, że kolejność ciekawostek jest z grubsza przypadkowa. Program Apollo stanowił przedsięwzięcie o nieprawdopodobnym rozmachu, dlatego znajdą się tutaj zarówno informacje dotyczące aspektów technicznych, logistyki jak i samych uczestników wszystkich odsłon najsłynniejszego projektu NASA. Niewykluczone, że część z nich mogła wam już obić się o uszy, jednak liczę, że i tak każdy dowie się choćby paru nowych rzeczy.

…trzy, dwa, jeden, zero. Startujemy.


1.
Pierwsze kroki na Księżycu oglądało w telewizji około pół miliarda widzów. Jako, że ówczesna populacja globu wynosiła 3,5 miliarda ludzi, sukces Armstronga, Aldrina i Collinsa śledziło około 15% ludzkości.

2.
Oczekując na finał misji Apollo 11 Richard Nixon był gotowy na każdą ewentualność. W razie niepowodzenia prezydent miał wygłosić następujące orędzie:

Zrządzeniem losu ludzie, którzy wyruszyli na Księżyc, by w pokoju go badać, pozostaną na nim, by spocząć w pokoju. Ci dzielni ludzie, Neil Armstrong i Edwin Aldrin, wiedzą, że nie ma już dla nich nadziei na ratunek. Ale wiedzą też, że z ich ofiary płynie nadzieja dla całej ludzkości. Ta dwójka składa swoje życie na drodze do osiągnięcia najszczytniejszego celu ludzkości: poszukiwania prawdy i wiedzy. Będą opłakiwani przez rodziny i przyjaciół; będą opłakiwani przez swój naród; będą opłakiwani przez wszystkich ludzi ich świata; będą opłakiwani przez Matkę Ziemię, która odważyła się wysłać dwóch swoich synów w podróż w nieznane…

3.
Skafandry kosmiczne użyte w misjach Apollo posiadały 11 warstw i ważyły 83 kg. Na szczęście na Księżycu astronauci odczuwali 1/6 tego ciężaru.

4.
Początkowo skafandry wyposażone były w urządzenia do odprowadzania moczu. Ze względu na awaryjność system ten został później zamieniony na swego rodzaju pieluchy.

5.
Eugen Cernan, uczestnik Apollo 17, obiecał swojej córeczce, że uwieczni ją na Srebrnym Globie. Rzeczywiście to zrobił odciskając w regolicie imię Tracy, które może pozostać nienaruszone przez miliony lat.

6.
Rakieta Redstone wyniosła w przestrzeń pierwszego Amerykanina, Alana Sheparda, 5 maja 1961 roku. Zaledwie 20 dni po tym wydarzeniu prezydent John F. Kennedy wygłosił słynne przemówienie, w którym zapowiedział absurdalnie ambitny plan załogowej wyprawy na Księżyc.

7.
Od wystrzelenia w kosmos pierwszego sztucznego satelity (Sputnika) do lądowania na Księżycu minęło zaledwie 12 lat. Z kolei przejście od pionierskiego lotu samolotem braci Wright do tego historycznego sukcesu, zajęło 66 lat.

8.
Symbolem Centrum Kosmicznego im. Kennedy’ego, jak i samego programu Apollo jest gigantyczna hala montażowa Vehicle Assembly Building. VAB mierzy 160 metrów, co w chwili budowy czyniło go najwyższym budynkiem na Florydzie.

9.
Z uwagi na monstrualne gabaryty, wewnątrz VAB-u panowały specyficzne warunki. Gromadząca się pod sufitem wilgoć wywoływała opady deszczu, które wymusiły na architektach przemodelowanie systemu wentylacyjnego.

Hala VAB stanowiąca serce programu Apollo

10.
Gdy Amerykanie pracowali nad programem Apollo, sowieci zainicjowali dwa niezależne projekty księżycowe. Program Zond miał doprowadzić do pierwszego załogowego lotu wokół Księżyca, a N1-L3 umożliwić lądowanie kosmonautów na jego powierzchni. Oba nie sprostały rywalizacji z USA.

11.
Koszt programu Apollo zamknął się w kwocie 25-30 miliardów dolarów. Musimy jednak pamiętać, że w ciągu ostatniego półwiecza amerykańska waluta mocno straciła na wartości. Dzisiaj tego rodzaju przedsięwzięcie mogłoby kosztować nawet 200 miliardów dolarów. To równowartość piętnastu najnowszych lotniskowców USS “Gerald R. Ford”.

12.
Cały projekt Apollo pozwolił stanąć na Srebrnym Globie dwunastu osobom. Byli to: Neil Armstrong, Buzz Aldrin, Alan Bean, Eugene Cernan, Charles Conrad, Charles Duke, James Irwin, Edgar Mitchell, Harrison Schmitt, David Scott, Alan Shepard i John Young.

13.
W czasie misji Apollo 7 doszło do pierwszego buntu astronautów. Walter Schirra, Donn Eisele i Walter Cunningham męczyli się z katarem, mdłościami i smrodem związanym z awarią systemu odprowadzania fekaliów. Poirytowana załoga ciągle się kłóciła i w końcu przestała odpowiadać na komunikaty ziemskiego centrum dowodzenia. Niepokorni Amerykanie nigdy więcej nie polecieli w kosmos.

16.
Odpalaniu pięciu silników F-1 towarzyszył hałas na poziomie 200 decybeli. To wynik porównywalny z eksplozją małej bomby jądrowej. Huk był niebezpieczny dla słuchu, nawet w odległości 5 kilometrów od startu.

17.
Tak potężna fala dźwiękowa mogłaby uszkodzić samą rakietę. Z tego powodu pod silnikami zbudowano baseny wypełnione wodą, mające za zadanie wchłonąć część tej olbrzymiej energii.

18.
Rakieta Saturn V była gotowa do wyniesienia na niską orbitę ładunku o masie 120 ton. Dla porównania, Falcon Heavy, który zadebiutował na początku 2018 roku, dysponuje o połowę mniejszym udźwigiem.

20.
Odpowiednikiem amerykańskiego Saturna V po drugiej stronie żelaznej kurtyny, była rakieta N1. Zaledwie kilka metrów niższa i niewiele słabsza – nie zaliczyła ani jednego udanego startu.

19.
Saturn V mierzył aż 110 metrów. To porównywalna wysokość z wieżowcem warszawskich Złotych Tarasów i mniej więcej połowa wysokości Pałacu Kultury i Nauki.

21.
Po powrocie na Ziemię członków załogi Apollo 11 czekała dwutygodniowa kwarantanna. Lekarze woleli dmuchać na zimne i upewnić się, że astronauci nie przywieźli ze sobą jakichś księżycowych drobnoustrojów.

Astronauci z misji Apollo 11 po powrocie z Księżyca musieli przejść kwarantannę

22.
Na powierzchni naszego naturalnego satelity znajduje się sześć amerykańskich flag. Jedna – ta pozostawiona przez Armstronga i Aldrina – została przewrócona przez gazy wylotowe silników odlatującego modułu księżycowego.

23.
Początkowo w NASA panowało zamieszanie dotyczące nazewnictwa misji. Test zakończony pożarem i śmiercią Eda White’a, Gussa Grissoma i Rogera Chaffeego, dopiero po pewnym czasie został oficjalnie oznaczony jako Apollo 1. Bezpośrednio po nim nastąpił Apollo 4, z pominięciem “dwójki” i “trójki”.

24.
Alan Shepard to nie tylko pierwszy Amerykanin w przestrzeni kosmicznej, ale także pierwszy księżycowy golfista. Jako uczestnik misji Apollo 14 przemycił w skarpetce piłeczkę oraz główkę kija golfowego, którą zamontował później do jednego z instrumentów. Po jego uderzeniu, piłka przemierzyła 15 metrów.

25.
Faworytami do objęcia dowództwa nad pierwszą misją lądującą na Księżycu byli Virgil Grissom oraz Frank Borman. Pierwszy zginął w pożarze Apollo 1, a drugi postanowił odejść z korpusu po wyprawie Apollo 8. Stąd zaszczyt postawienia pierwszego kroku na Srebrnym Globie przypadł Neilowi Armstrongowi.

26.
Armstrong, Aldrin i Collins byli rówieśnikami. Trzej uczestnicy Apollo 11 urodzili się w 1930 roku i w chwili pionierskiej wyprawy mieli 39 lat.

27.
Poza flagami i różnego rodzaju sprzętem, astronauci pozostawiali na Księżycu również worki ze śmieciami i fekaliami.

28.
Wszystkie załogowe misje, poczynając od Apollo 7, kręciły w kosmosie filmy transmitowane następnie w amerykańskiej telewizji. Członkowie załóg Apollo 7, 8, 9 oraz 10 zostali nawet wyróżnieni przez akademię NATAS specjalną nagrodą Emmy.

29.
Przelatując w pobliżu Księżyca w ramach Apollo 8, Jim Lovell postanowił podsumować wspaniałe widoki cytatem z Księgi Rodzaju. Jak twierdził, było to dość uroczyste i powinno łączyć chrześcijan, żydów i muzułmanów.

30.
Prawdopodobnie jedyną osobą urażoną słowami Lovella była Madalyn Murray O’Hair. Aktywistka zwróciła się do sądu uważając, że cytat narusza pierwszą poprawkę Konstytucji USA i uderzają w jej wolność wyznania. Podobno sędzia nie wszczął procesu, ponieważ czyny popełnione w kosmosie znajdują się poza jego jurysdykcją.

31.
Tylko jeden spośród wszystkich uczestników misji Apollo był zawodowym naukowcem. Geolog z Harvardu, Harrison “Jack” Schmitt wziął udział w locie Apollo 17.

32.
Od 2009 roku na orbicie Księżyca działa sonda Lunar Reconnaissance Orbiter. Na wykonanych przez nią fotografiach można z łatwością zauważyć ślady wszystkich odsłon programu Apollo.

Ślady na Księżycu pozostawione przez program Apollo

33.
Niedługo po lądowaniu Apollo 11, z prywatnej inicjatywy stanął w Krakowie pomnik Neila Armstronga. Oczywiście komunistyczne władze szybko zajęły się figurą, która zniknęła bez wieści.

34.
Misje Apollo sprowadziły na Ziemię 382 kilogramy księżycowych skał.

35.
Startowi Apollo 12 towarzyszyły dwa uderzenia pioruna. Pierwszy grom trzasnął po 36 sekundach od uruchomienia silników, drugi po 52 sekundach. Na szczęście wyładowania nie uszkodziły rakiety.

36.
Wielu astronautów miało dość egzotyczne zainteresowania i poglądy. James Irwin z Apollo 15, po opuszczeniu NASA założył organizację ewangeliczną i prowadził wyprawy mające na celu… odnalezienie Arki Noego.

37.
Bardziej kreatywnie emeryturę wykorzystał Alan Bean. Uczestnik Apollo 12 zajął się malarstwem, oczywiście czerpiąc inspirację ze swoich kosmicznych wspomnień.

38.
Nie tak dawno okazało się, że NASA zgubiła oryginalne nagranie dokumentujące pierwsze kroki człowieka na Księżycu. Agencja poprosiła o przesłanie kopii filmu przez telewizję CBS News.

39.
Przetarg na przygotowanie skafandrów dla uczestników programu Apollo wygrała firma Playtex, znana na rynku z produkcji pasków i biustonoszy.

40.
Najbardziej znany polski akcent programu Apollo stanowił pojazd Lunar Roving Vehicle, skonstruowany przez Mieczysława Bekkera. LRV śmigał po Srebrnym Globie podczas trzech ostatnich wypraw Apollo.

41.
Wśród inżynierów NASA widniało również nazwisko Wojciecha Rostafińskiego. Były żołnierz AK miał wkład w projekt pomp i sprężarek stosowanych m.in. w Saturnie V.

42.
Firma LEGO przygotowała zestaw umożliwiający zbudowanie rakiety Saturn V. Komplet składał się z dokładnie 1969 klocków.

43.
Załoga Apollo 11 zostawiła na Księżycu tabliczkę z ikonicznym napisem: “W tym miejscu ludzie z planety Ziemia po raz pierwszy postawili stopę na Księżycu…”. Był też niewielki dysk z wyrytymi pozdrowieniami w 72 językach, również polskim.

44.
Na oficjalnej naszywce misji Apollo 11 widnieje amerykański orzeł nad powierzchnią Księżyca, trzymający w szponach gałązkę oliwną symbolizującą pokój. Była to wersja poprawiona. Pierwotnie orzeł niósł gałązkę w dziobie, a szpony były otwarte, gotowe na polowanie. Dyrektorzy NASA stwierdzili, że taka symbolika ma nazbyt ofensywny charakter.

45.
Do być może najciekawszego geologicznego odkrycia na Księżycu doszło w ramach Apollo 17. Harrison Schmitt dostrzegł pod swoimi nogami coś co określił jako “pomarańczową ziemię”. W istocie nalot zawierał czarne i pomarańczowe drobiny, wyglądające na produkt dawnych procesów wulkanicznych.

46.
Swój moduł dowodzenia i lądownik uczestnicy Apollo 10 ochrzcili humorystycznie imionami Charlie Brown i Snoopie. Dyrekcja NASA nalegała aby przy historycznej wyprawie Apollo 11 astronauci wybrali poważniejsze nazwy.

47.
Każdy start rakiety i każda minuta w kosmosie wiązała się z ogromnym ryzykiem. Nic dziwnego, że powtarzające się oskarżenia o kłamstwo wzbudzają ogromną irytację astronautów. W 2002 roku nerwy puściły Buzzowi Aldrinowi. Zaczepiany przez fana teorii spiskowych 72-latek na hasło “Jesteś tchórzem i kłamcą” zareagował prawym sierpowym.

https://www.youtube.com/watch?v=G_YM9cCtwz4

48.
Do transportu kolosalnych rakiet Saturn V skonstruowano dwie potężne maszyny gąsienicowe Crawler-Transporter. Przez ponad dekadę były to największe pojazdy na świecie.

49.
Sprowadzone na Ziemię próbki księżycowego gruntu stanowią wyjątkowo kuszący skarb. Zdarzały się sytuacje, w których naukowcy oddawali ciut mniej materiału badawczego niż dostali. W 1986 roku w Memphis doszło nawet do kradzieży furgonetki, którą obwożono pamiątki z Księżyca w celach edukacyjnych.

50.
Pierwotnie program księżycowy miał trwać aż do misji Apollo 20. Niestety, odzyskanie przewagi w kosmicznej rywalizacji z ZSRR i zmniejszające się zainteresowanie społeczeństwa przekonało Kongres do obcięcia kosztów. W ten sposób ostatnim człowiekiem na Księżycu był Eugene Cernan z Apollo 17. NASA zmieniła priorytety i zajęła się konstruowaniem stacji orbitalnej.

Literatura uzupełniająca:
G. Brona, E. Zambrzycka, Człowiek. Istota kosmiczna, Kraków 2019;
N. Mailer, Na podbój Księżyca, przeł. E. Adamska, Warszawa 1978;
R. Godwin, Apollo 11. Historia podboju kosmosu, przeł. A. Markowski, Warszawa 2005;
P. Dell, Man on the Moon: How a Photograph Made Anything Seem Possible, Mankato 2011;
E. Andrews, 10 Things You May Not Know About the Apollo Program, [online: history.com/news/10-things-you-may-not-know-about-the-apollo-program];
H. Meyer, How lunar rocks from the Apollo missions went missing in Memphis, [online: eu.tennessean.com/story/news/local/moon-landing/2019/07/16/lunar-mystery-how-apollo-mission-moon-rocks-were-stolen-memphis-nasa/1505133001].



Total
0
Shares
Zobacz też