Pomyśleć, że w chwili publikowania czwartej części AstroCiekawostek w marcu tego roku, blog świętował nadejście stu tysięcy wyświetleń. W chwili gdy piszę ten wstęp, na liczniku widnieje liczba pięć razy większa! Trudno o lepszą okazję do sprezentowania Wam kolejnej porcji 42 naukowych faktów rozbudzających wyobraźnię i ciekawość każdego umysłu zainteresowanego otaczającym go wszechświatem.
Zobacz też: 42 AstroCiekawostki cz.4.
Zakładam, że znów muszę przypomnieć wszystkim (zwłaszcza nowym) czytelnikom, że AstroCiekawostki z założenia mają charakter luźnych, zwięzłych i mocno popularnonaukowych faktów. Tak też proszę je traktować. Pragnących dowiedzieć się czegoś więcej zapraszam do artykułów poświęconych konkretnym zagadnieniom.
1.
Największą znaną człowiekowi strukturą jest Wielka Ściana Sloan – rozciągające się na przestrzeni 1,38 miliarda lat świetlnych włókno, zbudowane z setek gromad i supergromad galaktyk. To dystans większy niż 1/70 średnicy całego obserwowalnego Wszechświata!
2.
W roku 2006 oficjalnie usunięto Pluton z listy planet Układu Słonecznego. Jeszcze większe „upokorzenie” spotkało swojego czasu Ceres, początkowo uznawaną za pełnoprawną planetę a następnie sklasyfikowaną „ledwie” jako asteroida. Obecnie oba obiekty należą do klasy planet karłowatych.
3.
Na Wydziale Fizyki Texas Christian University, studia rozpoczął 11-letni Carson Huey-You. Pierwszą pozycję wśród zainteresowań chłopca, zajmuje mechanika kwantowa.
4.
Trudno mówić o konkretnych rozmiarach komet. Zwarte jądra tych obiektów, nie przekraczają zazwyczaj kilku kilometrów średnicy; jednak otaczające je komy, potrafią się rozdymać nawet do wielkości zbliżonej do naszej planety!
5.
Jeszcze okazalej prezentują się pchane lub ciągnięte przez komety warkocze. Ogon komety Halleya, rozciąga się do długości kilkunastu milionów kilometrów!
6.
Pierwsze czynne wulkany poza naszą planetą, zaobserwowano podczas misji sondy Voyager I. Linda Morabito z Uniwersytetu Kalifornijskiego, na zdjęciu Io (jednego z księżyców Jowisza) zauważyła poświatę przypominającą parasol – pióropusz powstały na skutek silnej eksplozji wulkanu.
7.
Znacznie chłodniejszym miejscem od Io wydaje się Tryton. Na powierzchni największego księżyca Neptuna, panuje temperatura -235 stopni Celsjusza, co czyni go najchłodniejszym obiektem Układu Słonecznego.
8.
Tak niska temperatura powoduje, że skały Trytonu pokrywają lądolody zbudowane z zamarzniętego metanu i azotu. Gdyby podobne warunki panowały na Ziemi, obecny w powietrzu azot, pokryłby jako 15-metrowa warstwa lodu cały glob.
9.
Wielu astronomów twierdzi, że w atmosferach gazowych olbrzymów Układu Słonecznego, mogą znajdować się spore ilości pyłu diamentowego.
10.
Tegoroczny laureat nagrody Nobla – Peter Higgs – w dzień przed oficjalnym ogłoszeniem wyników zniknął pozostawiając list, w którym dał wyraz swojemu przytłoczeniu całym zamieszaniem. Naukowiec nie odbierał telefonów ani nie włączał telewizora. O zwycięstwie dowiedział się dopiero od gratulującej mu sąsiadki.
11.
Jeden z głównych teoretyków, którzy przewidzieli istnienie bozonu Higgsa, obok François Englerta i Petera Higgsa – belgijski fizyk Robert Brout, nie dożył zweryfikowania teorii i ominęła go nagroda Nobla.
12.
Wśród kilku modeli budowy atomu, jakie przetoczyły się przez historię fizyki, znajduje się jeden z polskim rodowodem. Jego autorem był kontrowersyjny profesor Michał Gryziński.
13.
Jedną z największych znanych galaktyk jest IC 1101. Ta olbrzymka posiada średnicę około 6 milionów lat świetlnych, a więc kilkudziesięciokrotnie większą od Drogi Mlecznej!
14.
Obawiasz się, czy aby ewentualne próby wytworzenia mikroskopijnych czarnych dziur w LHC nie doprowadzą do zagłady Ziemi? W takim razie odwiedź stronę, stworzoną specjalnie aby rozwiać tę wątpliwość: HasTheLargeHadronColliderDestroyedTheWorldYet.com
15.
Nie każda cząstka nadaje się do wykorzystania w akceleratorach cząstek elementarnych. W Wielkim Zderzaczu Hadronów fizycy najczęściej sięgają po protony.
16.
Do rejestrowania zderzeń cząstek elementarnych w LHC potrzeba naprawdę tytanicznego sprzętu. Spośród sześciu detektorów, najpotężniejszy jest ATLAS, mierzący 40 metrów wysokości i ważący ponad 12 tysięcy ton.
17.
Wbrew przyzwyczajeniu, gwiazdy nie stanowią idealnie statycznych punktów na nieboskłonie. Przykładowo Gwiazda Bernarda przebywa prawie 3 miliardy kilometrów rocznie, jednak przesuwanie z taką prędkością, jest widoczne z naszej perspektywy dopiero po kilku pokoleniach.
18.
Swoje aspiracje do podboju kosmosu potwierdziły Indie. Z wyspy Sriharikota wystartowała rakieta, mająca pozwolić na umieszczenie do końca 2014 roku hinduskiej sondy na orbicie Marsa.
19.
Pewien przedsiębiorca z Nowego Jorku, wpadł na pomysł dosyć specyficznego biznesu. Jego firma Sent Into Space, sprzedaje gotowe zestawy (balon meteorologiczny wraz z osprzętem), do których można załadować ulubione przedmioty i wysłać ku krańcom atmosfery. Kiedy balon pęknie, otwierają się spadochrony i załadowany ładunek bezpiecznie wraca na ziemię, a my możemy się chwalić rzeczami, które "widziały kosmos". Idealny prezent dla każdego geeka.
20.
Jedną z najsilniej reprezentowanych nauk w Polsce międzywojennej była bez wątpienia matematyka. Do legendy przeszły na pół towarzyskie, nierzadko zakrapiane alkoholem spotkania przedstawicieli szkoły lwowskiej, organizowane regularnie przez prof. Stefana Banacha w Kawiarni Szkockiej. Gdy dyskutowany problem był wyjątkowo zawiły, matematycy potrafili nie przerywać sesji nawet przez kilkanaście godzin.
21.
Od 1935 roku, lwowscy naukowcy zapisywali swoje pomysły i obliczenia w zeszycie z marmurową okładką. Po wojnie, zapis dyskusji prowadzonych w Kawiarni Szkockiej, został przełożony na angielski przez Stanisława Ulama i rozpowszechniony zagranicą. Tzw. Księga Szkocka, szybko uzyskała rangę matematycznej relikwii.
22.
Większość ludzi zainteresowanych tematem, pamięta zamieszanie wywołane przez marsjański meteoryt ALH 84001, zawierający ślady czegoś przypominającego skamielinę bakterii. Niewielu jednak wie, że pod koniec roku 2012 zauważono struktury o kształcie wici glonów, na powierzchni meteorytu znalezionego na Sri Lance.
23.
W roku 2026 na moment wstrzymamy oddech. Wedle przewidywań astronomów, asteroida 2013 GM3 minie Ziemię w odległości mniejszej niż 9 tysięcy kilometrów.
24.
Istnienie ziemskiego pola magnetycznego, zawdzięczamy obrotowi żelazno-niklowego jądra planety. Australijscy badacze wykazali, że obrót ten jest mocno nieregularny: nasze jądro raz zwalnia a raz przyśpiesza.
25.
NASA wspólnie z przedsiębiorstwem Bigelow Aerospace z Las Vegas, prowadzą rozmowy na temat budowy stałej bazy na powierzchni Księżyca. Jak na razie powstały pierwsze makiety, a program ma ruszyć za kilkanaście lat.
26.
Europejska Agencja Kosmiczna planuje skonstruowanie własnego wehikułu wielokrotnego użytku. Przypominający połączenie samolotu z rakietą Skylon, ma wynosić kosmicznych turystów i ładunki na niską orbitę, pod koniec obecnej dekady.
27.
Najgęstszą spośród skatalogowanych galaktyk, jest M60-UCD1. W oddalonej o 54 miliony lat świetlnych galaktyce karłowatej, gwiazdy znajdują się średnio 25 razy bliżej siebie niż ma to miejsce w Drodze Mlecznej.
28.
Od roku 2012 prężnie rozwijana jest hipoteza firewalli czarnych dziur, odrzucająca hipotezę niezauważalnej i nieodczuwalnej peleryny horyzontu zdarzeń. Według nowych trendów, każdy obiekt przekraczający horyzont, miałby natychmiast ulec całkowitej destrukcji. Jeżeli firewalle uzyskają poparcie, mogą okazać się najważniejszym krokiem w badaniach nad czarnymi dziurami, od czasu promieniowania Hawkinga.
29.
We wrześniu tego roku NASA potwierdziła nadejście historycznej chwili: pierwsze urządzenie ziemskiej konstrukcji – wystrzelona w 1977 roku sonda Voyager 1 – opuściła Układ Słoneczny. Oczywiście granica jest w pewnym stopniu umowna, ale po oddaleniu się na dystans prawie 19 miliardów kilometrów, sonda rzeczywiście zarejestrowała silne zmiany w natężeniu promieniowania.
30.
Najpotężniejszym superkomputerem jakim dysponują polskie uczelnie, jest należący do AGH Zeus. Maszyna plasuje się na 145 miejscu w klasyfikacji światowej.
31.
Zespołom badawczym bez dostępu do superkomputerów, pozostaje sięgnąć do systemu BOINC, korzystającego z mocy obliczeniowej tysięcy zwykłych pecetów udostępnianych przez wolontariuszy.
32.
Astronomowie oszacowali, że eksplozja meteorytu jaki rozprysł się na początku tego roku nad Czelabińskiem, miała siłę przynajmniej 40 razy większą, niż bomba atomowa zrzucona na Hiroszimę.
33.
Jakiś czas temu zrobiło się głośno na temat holenderskiej inicjatywy Mars One. Ambitny plan przewiduje wysłanie na Czerwoną Planetę pierwszych kolonizatorów do roku 2023. Istnieją jednak dwa haczyki: po pierwsze bilet będzie obowiązywał w jedną stronę, więc śmiałkowie nie wrócą do domu; po drugie, cała wyprawa przybierze charakter reality show na kształt Big Brothera.
34.
Do projektu Mars One, zgłoszenie może wysłać każdy. Chęć wzięcia udziału w wyprawie wyraziło już 13 Polaków, w tym pan Kazimierz, emeryt z Wieruszowa.
35.
W Polsce znajduje się jeden z największych na kontynencie radioteleskopów. Urządzenie leżące w Piwnicach koło Torunia, jest ogniwem międzynarodowej sieci VLBI.
36.
Wrzenie cieczy zależy nie tylko od temperatury, ale również ciśnienia. I tak np. przy ciśnieniu rzędu jednej atmosfery woda wrze w przy stu stopniach Celsjusza, ale na szczycie Mount Everestu dla osiągnięcia tego samego efektu wystarczyłoby 68 stopni.
37.
Wbrew nazwie, chaotyczne poruszanie się cząstek w cieczy, zwane ruchami Browna, po raz pierwszy poprawnie wyjaśnili – niezależnie od siebie – Marian Smoluchowski oraz Albert Einstein.
38.
Największy meteoryt na terenie Polski znaleziono w okolicy Moraska w Wielkopolsce. Kawał żelaza posiada masę prawie 80 kilogramów.
39.
Badania nad fuzją jądrową, prowadzone w Laboratorium Lawrence'a Livermore'a po raz pierwszy przyniosły dodatni bilans energii w stosunku do wykorzystanego paliwa. Naukowcy mają wielką nadzieję, że w przyszłości fuzja zastąpi elektrownie jądrowe.
40.
Niedaleko pada jabłko od jabłoni. Córka Marii i Piotra Curie – Irène Joliot-Curie – otrzymała nagrodę Nobla w roku 1935. Ze swojej latorośli mógł być dumny również Niels Bohr. Aage Bohr uzyskał najwyższe wyróżnienie w dziedzinie fizyki w roku 1975, a na Uniwersytecie w Kopenhadze pełnił funkcję kierownika Instytutu Fizyki Teoretycznej imienia... swojego ojca.
41.
Rosyjski naukowiec Nikołaj Kardaszew stworzył klasyfikację cywilizacji technologicznych hipotetycznie zamieszkujących kosmos, wyróżniając trzy typy/fazy. W tym układzie ludzie znajdują się na poziomie "zerowym", wciąż bazując na nieodnawialnych źródłach energii. Aby awansować, musimy znacznie poprawić nasze osiągi w wykorzystaniu energii geotermalnej, wiatrowej, a zwłaszcza słonecznej.
42.
Wieść internetowa niesie, że powstanie niezbędnych dla poruszania się w sieci emotikonek, zawdzięczamy fizykom! Podobno pracownicy Carnegie Mellon University jako pierwsi, na początku lat '80 dodawali do żartów symbol :-) .
Proponowany soundtrack.
Sądzę, że po zaserwowaniu 210 ciekawostek mogę godnie zakończyć serię. Ale nie smućcie się! AstroCiekawostki nie znikną zupełnie, a jedynie zmienią formę na graficzną. Obrazki będą regularnie pojawiać się na facebookowym profilu Kwantowo.pl. Jak często? To już zależy od waszej woli i przede wszystkim aktywności. Tak więc śledźcie, lajkujcie, udostępniajcie; a ci których facebook gryzie, mogą poczekać do otworzenia konta w serwisie tumbrl.com.