Marzec, 2013

6 Articles
28th Marzec 2013
Resztki

Kot Schrödingera jako mem

Zasta­na­wiam się, co przy­nio­sło większą sławę Erwinowi Schrödin­ge­rowi. Słynne równanie falowe opi­su­jące praw­do­po­do­bień­stwo w świecie kwantów, czy może jednak pobu­dza­jący wyobraź­nię eks­pe­ry­ment myślowy z nie­zwy­kłym kotem w roli głównej? 

Pierwsze osią­gnię­cie austriac­kiego teo­re­tyka sta­no­wiło krok milowy w bada­niach mikro­świata, ale to zamknięty w pudełku kot spo­wo­do­wał, że nazwisko Schrödin­gera przebiło się na stałe do kultury masowej. Pier­wot­nie doświad­cze­nie miało ukazać jak dziwne są wnioski płynące z mecha­niki kwan­to­wej, jeżeli spró­bu­jemy je zasto­so­wać w rze­czy­wi­sto­ści obiektów dużych. Skoro cząstka ele­men­tarna, do czasu pomiaru, może się znaj­do­wać w kilku stanach jed­no­cze­śnie, to czy odizo­lo­wa­nego zwie­rzaka można uznać rów­no­cze­śnie za martwego i żywego? 

Nie wdając się w prze­my­śle­nia na temat ewen­tu­al­nych błędów takiego rozu­mo­wa­nia, różni nie-fizycy od lat starają się w zabawny i pomy­słowy sposób inter­pre­to­wać zagadkę kota Schrödin­gera.




Zoba­czymy jak Tobie się spodoba (do Schrödin­gera)!

 
 Poszu­ki­wany żywy i martwy.


Jeśli kot Schrödin­gera żyje, to nie­wąt­pli­wie w depresji.


 Jedna z naj­bar­dziej pomy­sło­wych prac. Oddaje istotę rzeczy nawet bez mie­sza­nia w to sylwetki kota.

 “Genialny” sposób na spraw­dze­nie czy kot żyje bez otwie­ra­nia pudełka.


  Filo­zo­zaur i jego cenne prze­my­śle­nia.

Oczy­wi­sty wynik doświad­cze­nia, prze­pro­wa­dzo­nego przez rudego pechowca.

To wyjaśnia kwaśną minę grumpy cat’a.


Na zakoń­cze­nie Sheldon Cooper udzie­la­jący porady miłosnej Penny. Oczy­wi­ście stosując przy tym celne (?) porów­na­nie strachu przed nie­uda­nym związ­kiem do para­doksu kota Schrödin­gera:


23rd Marzec 2013
Artykuły popularnonaukowe

Co wybuchło nad Tunguzką?

W czerwcu 1908 roku na terenie carskiej Rosji doszło do wydarzenia, które wstrząsnęło światem. Nie chodzi tu o żadną przenośnię, lecz o dosłowną eksplozję o niebywałej sile. Mimo upływu ponad stulecia, przyczyny katastrofy tunguskiej wciąż wydają się tajemnicze, co sprzyja powstawaniu dziesiątek, niejednokrotnie absurdalnych teorii.

15th Marzec 2013
Naukowe TL;DR

42 AstroCiekawostki cz.4

Zgodnie z obiet­nicą — z nie­co­dzien­nej okazji prze­kro­cze­nia przez nową odsłonę bloga bariery 100 tysięcy wyświe­tleń — odkopuję popu­larną serię 42 Astro­Cie­ka­wostki. Już czwarty raz zapra­szam was do porzu­ce­nia szarej codzien­no­ści i zagłę­bie­nia się w nie­zwy­kły świat nauko­wych anegdot oraz zdu­mie­wa­ją­cych faktów z zakresu astro­no­mii, kosmo­lo­gii, kosmo­nau­tyki oraz fizyki cząstek ele­men­tar­nych.

Zobacz też: Astro­Cie­ka­wostki cz.3.


1. 
Słynny XVII-wieczny astronom — Johannes Kepler — nie stronił od astro­lo­gii. Oprócz wykła­da­nia na jednej ze szkół, pobierał pie­nią­dze za sta­wia­nie horo­sko­pów: Bóg każdemu stwo­rze­niu zapewnia środki do prze­ży­cia — astro­no­mom dał astro­lo­gię.

2.
Richard Cassady zdobył doktorat w dość nie­ty­powy sposób. Temat jego pracy dok­tor­skiej, sta­no­wiło: “Pro­ba­bi­li­styczne podej­ście do badania stra­te­gii wyboru miejsca do par­ko­wa­nia”. Cassady stwier­dził, że zamiast szukać naj­bar­dziej odpo­wia­da­ją­cego nam miejsca na parkingu, bardziej opła­calne jest zajęcie pierw­szego zauwa­żo­nego sta­no­wi­ska. Skraca to proces par­ko­wa­nia średnio o 10 sekund.

3.
Załoga rezer­wowa misji Apollo 12, zrobiła sym­pa­tyczną nie­spo­dziankę swoim kolegom. Astro­nauci podczas pobytu w prze­strzeni, zorien­to­wali się, że w jednym z segre­ga­to­rów zawie­ra­ją­cych wytyczne misji, umiesz­czono zdjęcia z roz­kła­dówki Playboya.

4.
Obok naj­słyn­niej­szej burzy w Układzie Sło­necz­nym — wielkiej czer­wo­nej plamy — na Jowiszu znajduje się również czerwona plama “junior”. Anty­cy­klon posiada średnicę około 10–15 tys. kilo­me­trów, a więc o połowę mniejszą od potęż­niej­szego odpo­wied­nika.

5.
Słońce porusza się względem innych gwiazd z pręd­ko­ścią około 25 km/s. Fakt ten jest możliwy do zaob­ser­wo­wa­nia, ponieważ emi­to­wane przez naszą gwiazdę cząstki (wiatr sło­neczny) tworzą wydłu­żony bąbel ochronny, wcho­dzący w inte­rak­cję z materią mię­dzy­gwiezdną i emi­tu­jący przy tym słabe pro­mie­nio­wa­nie ultra­fio­le­towe.

6.
Filozof David Hume, wysunął osobliwy pogląd zakła­da­jący, iż komety są… komór­kami roz­rod­czymi wszech­świata, czy też plem­ni­kami układów pla­ne­tar­nych. Do powsta­nia nowych planet, miałoby docho­dzić na skutek kosmicz­nego “zbli­że­nia”.

7.
Przez dekady powstała gigan­tyczna ilość teorii na temat tzw. kata­strofy Tun­gu­skiej z czerwca 1908 roku. Jedna z bardziej nie­praw­do­po­dob­nych, brała pod uwagę zetknię­cie się ziem­skiej atmos­fery z zabłą­kaną grudką anty­ma­te­rii.

8.
Naj­star­szą ze znanych i zba­da­nych gwiazd jest HD 140283. Sta­ruszka liczy sobie co najmniej 12 miliar­dów lat.

9.
Z kolei naj­młod­szą znaną nam czarną dziurą jest W49B, obiekt oddalony od nas o niecałe 30 tys. lat świetl­nych.

10.
Obser­wa­to­rzy nieba wiedzą jak uciąż­liwe potrafią być wszech­obecne źródła sztucz­nego światła. Odpo­wia­da­jąc na ten problem powstają parki ciemnego nieba. Jednym z pierw­szych tego typu miejsc w Europie był park w Górach Izer­skich, na granicy polsko-czeskiej.

11.
CERN osta­tecz­nie wygrał niemą rywa­li­za­cję z ośrod­kami ame­ry­kań­skimi. Dwa lata temu zakoń­czył pracę legen­darny akce­le­ra­tor Tevatron, a jego los podzieli już niebawem ostatnie tego typu urzą­dze­nie w Stanach — RHIC. Genewski LHC, przy­naj­mniej na razie, pozo­sta­nie nie­kwe­stio­no­wa­nym liderem w dzie­dzi­nie badań cząstek ele­men­tar­nych.

12.
Czarne dziury wciąż potrafią zaska­ki­wać — NGC 1277 jest 17 miliar­dów razy masyw­niej­sza od naszego Słońca. Ciekawe jest jednak to, że galak­tyka w której się owy obiekt znajduje ma znacznie mniejsze gabaryty od Drogi Mlecznej. Tym samym, ta czarna dziura skupia w sobie niemal 15% masy całej galak­tyki!

13.
Wielu badaczy przez lata dziwiło ist­nie­nie bogatych złóż złota, tytanu, a zwłasz­cza żelaza, na powierzchni Ziemi. Gra­wi­ta­cja, jeszcze na wcze­snych etapach two­rze­nia planety, spo­wo­do­wała prze­miesz­cze­nie się naj­cięż­szych pier­wiast­ków do jej jądra. Istnieje więc praw­do­po­do­bień­stwo, że ciężkie metale przybyły do nas nieco później, wraz ze spa­da­ją­cymi mete­ory­tami.

14.
Naj­star­szym czło­wie­kiem prze­by­wa­ją­cym w prze­strzeni kosmicz­nej był 77-letni John Glenn. Astro­nauta zrobił również karierę w polityce jako senator, a nawet kandydat do stołka pre­zy­denc­kiego USA.

15.
Jednym z cie­kaw­szych zwy­cza­jów prak­ty­ko­wa­nych przez rosyj­skich astro­nau­tów jest… obsi­ki­wa­nie jednego z kół busa pod­wo­żą­cego ich do kosmo­dromu. Podobno, tradycja ta została uho­no­ro­wana również przez Łajkę. 

16.
Cofając się w historii Ziemi, zauwa­żymy, że obroty planety były szybsze, a dzień nieco krótszy niż obecnie. Na początku ery pale­ozo­icz­nej, przed poja­wie­niem się pierw­szych krę­gow­ców doba trwała mniej niż 20 godzin.

17. 
Energia sło­neczna powoduje coroczne paro­wa­nie około 700 bilionów ton wody w pasie rów­ni­ko­wym. Woda ta unosi się do atmos­fery, aby następ­nie spaść w formie deszczu.

18.
Naj­bar­dziej domi­nu­ją­cym skład­ni­kiem wszech­świata wydaje się światło. Według Stevena Wein­berga, na każdy nukleon (proton lub neutron) przypada do 100 miliar­dów fotonów.

19. 
Wolfram i węgiel to pier­wiastki o naj­wyż­szej tem­pe­ra­tu­rze top­nie­nia. Aby do tego dopro­wa­dzić potrzeba tem­pe­ra­tury około 3,5 tys. stopni Cel­sju­sza. Dla porów­na­nia żelazo topnieje już przy 1,5 tys. stopni Cel­sju­sza.

20.
Każdy rodzaj pro­mie­nio­wa­nia z inną inten­syw­no­ścią oddzia­łuje z materią. Pro­mie­nio­wa­nie alfa potrafi się zatrzy­mać nawet na ludzkiej skórze, pro­mie­nio­wa­nie beta nie prze­nik­nie alu­mi­nio­wej blaszki, nato­miast pro­mie­nie gamma zostaną uniesz­ko­dli­wione dopiero przez grubą warstwę ołowiu.

21. 
Sąsied­nia galak­tyka M31 stale zbliża się do Drogi Mlecznej. Fakt ten został zauwa­żony już w 1912 roku przez Vesto Sliphera. Astronom na pod­sta­wie prze­su­nię­cia widma w kierunku fioletu, postawił tezę o ruchu Andro­medy w stronę Ziemi z pręd­ko­ścią 284 km/s.

22. 
Wciąż odkry­wamy nowe fakty pod­pie­ra­jące hipotezę o powszech­no­ści wystę­po­wa­nia życia we wszech­świe­cie. Przy­kła­dem są czą­steczki związane z syntezą ami­no­kwa­sów, które wystę­pują nawet w pyle mię­dzy­gwiezd­nym.

23. 
Pewnie sły­sze­li­ście o coraz popu­lar­niej­szych dru­kar­kach 3D. Inży­nie­ro­wie z MIT poszli o krok dalej, kon­stru­ując drukarkę… 4D!

24. 
W ciągu naj­bliż­szych 20 lat powinna się znaleźć na orbicie pierwsza duża stacja kosmiczna należąca do Chin. Dla nas jest to o tyle istotne, że Azjatom naj­bli­żej do współ­pracy z Euro­pej­ską Agencją Kosmiczną.

25.
Również Hindusi nie próżnują. Indie już niedługo planują wysłać w kierunku Marsa własnego satelitę nawi­ga­cyj­nego, a w przy­szło­ści sondę Man­ga­ly­aan.

26.
Choć nie jesteśmy tego świadomi, nasze ciała są stale pod­da­wane pewnym dawkom pro­mie­nio­wa­nia. Jednakże, wbrew pozorom jedynie 10–20% pochodzi ze źródeł sztucz­nych.

27.
Nie bez zna­cze­nia jest miejsce naszego pobytu. Ludzie zamiesz­ku­jący tereny wyso­ko­gór­skie otrzy­mują nawet trzy­krot­nie większą dawkę pro­mie­nio­wa­nia kosmicz­nego niż niż ci, prze­by­wa­jący na poziomie morza.

28. 
Jeden z pierw­szych pod­ręcz­ni­ków w całości poświę­co­nych teorii względ­no­ści, został wydany już w 1923 roku. Była to książka The Mathe­ma­ti­cal Theory of Rela­ti­vity autor­stwa Arthura Edding­tona.

29.
Jak powszech­nie wiadomo, Edwin Hubble obser­wa­cyj­nie udo­wod­nił, że pewne grupy gwiazd to tak naprawdę osobne galak­tyki położone poza Drogą Mleczną. Począt­kowo jednak, nawet on nie docenił skali odle­gło­ści. Po wstęp­nych obli­cze­niach Hubble szacował, iż galak­tyka Andro­medy leży jakieś 900 tys. lat świetl­nych od nas. W rze­czy­wi­sto­ści odle­głość ta jest prawie trzy­krot­nie większa.

30. 
Wiele księ­ży­ców Układu Sło­necz­nego wygląda na znacznie mniej poszko­do­wane niż satelita Ziemi. Powodem jest ich aktyw­ność geo­lo­giczna, zacie­ra­jące ślady kraterów po ude­rze­niach mete­ory­tów.

31. 
Niewiele metali topi się tak łatwo jak gal (Ga). Pier­wia­stek ten przy­biera płynną postać w tem­pe­ra­tu­rze zaledwie 30 stopni Cel­sju­sza. 

32. 
Praw­do­po­dob­nie naj­rza­dziej wystę­pu­ją­cym metalem na Ziemi jest Ren (Re). Wpływa to na jego cenę, która potrafi wynieść nawet kil­ka­na­ście tysięcy euro za kilogram.

33. 
Tak naprawdę nie istnieje w pełni bez­pieczna dawka pro­mie­nio­wa­nia. Natę­że­nie jedynie zwiększa bądź zmniej­sza praw­do­po­do­bień­stwo uszko­dze­nia tkanek, ale przy ogromnym pechu nawet poje­dyn­cza cząstka może zaini­cjo­wać powsta­nie nowo­tworu lub uszko­dze­nie płodu.

34. 
Naj­więk­szym kraterem ziem­skiego Księżyca jest Hertz­sprung. Jego średnica wynosi 591 km, co oznacza, że jest tylko nie­znacz­nie mniejsza niż sze­ro­kość Polski.

35. 
Pla­ne­to­ida 2008 TC3, która w 2008 roku spaliła się w ziem­skiej atmos­fe­rze, była pierw­szym obiektem wykrytym i moni­to­ro­wa­nym już przed zbli­że­niem się do naszej planety.

36. 
Naj­ma­syw­niej­szą zaob­ser­wo­waną planetą poza­sło­neczną jest 70 Virginis B. Szacuje się, że ten gazowy olbrzym nawet sze­ścio­krot­nie prze­wyż­sza masę Jowisza i 2 tysiące razy masę Ziemi.

37. 
Astronom David Nesvorny, postawił teorię wedle której wczesny Układ Sło­neczny był bogatszy o co najmniej jedną planetę. Naj­praw­do­po­dob­niej był to sporego rozmiaru gazowy olbrzym, który urwał się gra­wi­ta­cji Słońca i odleciał w prze­strzeń mię­dzy­gwiezdną.

38. 
Pięć spośród ośmiu planet Układu Sło­necz­nego można zauważyć gołym okiem: Jowisz, Mars, Merkury, Saturn i Wenus. Zde­cy­do­wa­nie naj­ja­śniej­sza jest Wenus, zwana też gwiazdą zaranną.

39. 
Nie tylko Peter Higgs prze­wi­dy­wał ist­nie­nie bozonu i pola nada­ją­cych cząstkom masę. Bardzo podobny wkład w teorię mieli Belgowie: François Englert oraz Robert Brout. Popraw­nie powin­ni­śmy więc mówić o bozonie i polu Englerta-Brouta-Higgsa.

40. 
Na powierzchni pla­ne­to­idy Westa (4) znajduje się krater Rhe­asi­lvia, przy­kry­wa­jący 3/4 powierzchni całego ciała.

41. 
Westa (4) jest również jedyną pla­ne­to­idą poten­cjal­nie możliwą do zaob­ser­wo­wa­nia nie­uzbro­jo­nym okiem. Dzięki temu została odkryta bardzo szybko, bo już na początku XIX wieku.

42. 
Współ­twórca mecha­niki kwan­to­wej Werner Heisen­berg, nie zawsze miał opinię zdolnego fizyka. Jeden z jego wykła­dow­ców — noblista Wilhelm Wien — ledwo prze­pu­ścił młodego Heisen­berga, twier­dząc, że student nie ma pojęcia o prak­tycz­nych aspek­tach fizyki.


Natura — tak nazywamy 
miliardy miliar­dów miliar­dów cząstek
toczą­cych między sobą nigdy nie kończącą się grę 
w biliardy biliar­dów biliar­dów.
~ Piet Hein




Niektóre źródła*:
DiscoverMagazine.com
UniverseToday.com
Wiedza i Życie
Książki Hoimara von Dit­fur­tha, Richarda Fifielda, Michała Hellera i inne.

* Cie­ka­wostki tworzę ad hoc, często zapo­mi­na­jąc zapisać źródło, z którego je wycią­gną­łem. Cie­kaw­scy na pewno więk­szość wygo­oglują.

Z wykładu Hellera: Niepojmowalna pojmowalność wszechświata
9th Marzec 2013
Artykuły popularnonaukowe

Z wykładu Hellera: Niepojmowalna pojmowalność wszechświata

Dlaczego wszechświat jest zrozumiały? Od tego pytania rozpoczęła się intelektualna uczta, której gospodarzem był filozof przyrody i popularyzator nauki Michał Heller. Arcyciekawy wykład – Matematyczny Wszechświat – stanowił rozbudowany komentarz księdza profesora, do opinii Alberta Einsteina: “Pojmowalność Wszechświata pozostanie jego wieczną tajemnicą”.

6th Marzec 2013
Grafiki i YT

AstroPasek #9: Niewidzialna tarcza Ziemi

Choć nie uświa­da­miamy sobie tego na co dzień, pod naszymi nogami znajduje się gigan­tyczny magnes, a my jesteśmy zanu­rzeni w jego nie­wi­dzial­nym polu magne­tycz­nym. To kolejny, spośród wielu faktów, deter­mi­nu­ją­cych moż­li­wość ist­nie­nia życia na Ziemi.

Poprzedni Astro­Pa­sek: Srebrny Glob. 


Począt­kowo miałem zamiar stworzyć roz­bu­do­wany wpis na ten temat, ale mecz United z Realem tak mnie rozbił, że star­czyło sił “tylko” na Astro­Pa­sek.



Read More