Zmasakrował… zasady logiki i argumentacji

Narodowiec masakruje prof. Andrzeja Zolla – głosi tytuł filmu na YouTube, który obejrzało ponad pół miliona osób, i który zgarnął ponad 5,5 tysiąca pozytywnych ocen.

Cóż za zbieg okoliczności. Ledwo co wypatrzyłem na bibliotecznym regale obfity komentarz do klasycznej Erystyki Schopenhauera, a już nadarzyła się okazja aby go wykorzystać. Oto kilka tysięcy ludzi daje “łapkę w górę”, przyklaskując manewrowi wykonanemu przez Michała Polakiewicza w ramach programu Młodzież kontra. Na podstawie dostępnego viralu, internet jednoznacznie orzekł o zmasakrowaniu, zaoraniu i poniżeniu byłego prezesa Trybunału Konstytucyjnego przez członka Ruchu Narodowego. Przypomnijmy sobie zatem rzekomy argument śmierci:

Polakiewicz: Panie profesorze, czy chciałby pan żyć w kraju, który nie jest w Unii Europejskiej, w którym nie ma Trybunału Konstytucyjnego, w którym jest powszechny dostęp do broni?
Zoll: Nie.
Polakiewicz: Czyli uważa pan, że demokracja w Szwajcarii jest zagrożona.
Widownia: UAAAAAOAAAOAAAOOOOOO!

Abstrahujmy od tematu odcinka i od aktualnego klimatu politycznego. Abstrahujmy od nazwisk adwersarzy i pełnionych przezeń funkcji. Abstrahujmy w ogóle od istoty tej rozmowy oraz poglądów na rzeczony temat. Co nam pozostaje? Przemyślmy tę wymianę zdań na gruncie czystej logiki i sztuki prowadzenia sporu. Kartkując wspomnianą książkę pod redakcją Agnieszki Budzyńskiej-Dacy, można szybko się dostrzec, że młody narodowiec – umyślnie bądź nie – tańczy na grobie argumentacji.

Argumentum ab exemplo. Pojedyncze przykłady nie mogą czynić argumentu, ani stanowić o nieprawdziwości reguły. Szwajcaria – kraj bez dwóch zdań wyjątkowy w skali globalnej – ma akurat pecha. Alpejskie państewko niezmiernie często bywa przedmiotem nieuzasadnionego argumentowania na rzecz pewnych rozwiązań ustrojowych. Analogie są jak najbardziej w porządku, o ile mamy do czynienia z podobnymi warunkami, w innym wypadku mamy do czynienia z typowym zabiegiem erystycznym.
Błąd połączenia i podziału. Jeśli Szwajcarom czy Norwegom dobrze wiedzie się poza Unią, to na pewno wszystkie państwa europejskie znajdujące się poza wpływami Brukseli rozwijają się równie sprawnie. Zatem my również na pewno będziemy.
Argumentum ad ridiculum. Sprowadzenie słów rozmówcy lub jego rozumowania do śmieszności, odsuwając na bok istotę problemu. Chodzi o takie zniekształcenie przeciwnej wypowiedzi aby jawiła się jako absurdalna i nie do przyjęcia. Cel ten w tym przypadku został osiągnięty w stu procentach.
Argumentum ad reverentiam. Skoro tak stara i doświadczona demokracja jak szwajcarska radzi sobie bez wskazanych elementów, to chyba nie mamy o czym dyskutować. Prawda?
Wybiórcza analogia. Pan Polakiewicz chce państwa bez UE, TK i z powszechnym dostępem do broni? Zatem pragnie zamieszkać w Somalii!
Deus ex machina. Nagłe wyciągnięcie ze słów przeciwnika wniosku, pod którym w życiu by się nie podpisał. Zauważmy co zrobił pan narodowiec: zapytał o chęć życia w państwie X, a z kapelusza wyciągnął odpowiedź o zagrożeniu demokracji w Szwajcarii.
Złudne prawo wyboru. Zoll dostał alternatywę: albo chce żyć w kraju z TK, UE i zakazem dostępu do broni, albo chce państwa bez TK, bez UE i z powszechnym dostępem do broni. Sami sobie odpowiedzcie na pytanie, czy naprawdę wskazanie drugiej opcji byłoby sensowniejsze i czy również nie dałoby się uszyć z tego równie idiotycznych wniosków?
Błąd fałszywej przyczyny. Wisienka na torcie, biorąca się z nieumiejętności we wskazaniu adekwatnego związku przyczynowo-skutkowego. Teoretycznie możemy stwierdzić, że gdyby nie producenci samochodów, nie byłoby wypadków drogowych. Rzeczywiście, jednak zdrowy rozsądek zabrania nam uznania tego faktu za właściwą, adekwatną i istotną przyczynę śmierci kierowców. Podobnie, nie mamy prawa w prosty sposób dowodzić jakości demokracji wyłącznie z faktu formalnego istnienia bądź nieistnienia jakiejś instytucji.

Oczywiście możemy sobie darować przeintelektualizowane definiowanie poszczególnych uchybień i sofizmatów, bo tak naprawdę nie potrzeba żadnego podręcznika aby zauważyć, że coś tu nie brzdęka. Czysta, niezmącona wiedzą logika nakazuje wyłapać co najmniej kilka z powyższych punktów. Zwłaszcza ten ostatni, który kompletnie dyskwalifikuje całe rozumowanie. Na pytanie – czy demokracja Szwajcarii funkcjonuje w znany nam sposób głównie dzięki broni, braku UE i TK – Polakiwiecz zdaje się sugerować odpowiedź twierdzącą. Już pomijam kwestię zadania konkretnego pytania (Czy chce pan żyć w…), imputując jednocześnie odpowiedź na zupełnie inne (A więc demokracja tam jest zagrożona!). A jednak, zamiast soczystego zażenowania na twarzach zebranych słuchaczy, widać było uśmiechy i wyrazy zachwytu. Zamiast zganienia “dyskutanta” za użycie bezsensownego wybiegu, tysiące internautów chwali go za rzekome pokonanie prof. Zolla. Tymczasem użyty “argument” dowiódł dokładnie niczego.

W erystyczne sidła wpadamy wszyscy, wszyscy również je czasem zastawiamy. Jeśli jednak chcemy być traktowani poważnie, i pchamy się z całych sił do debaty publicznej, zabieramy głos w sprawach ważkich – przyjmujmy postawę możliwie merytoryczną i trzeźwą. A jeśli głowy z telewizorów tego nie potrafią to – na litość Tarskiego – gańmy je, a nie śmiejmy się do ekranu! Kwiat rodzimej młodzieży, traktując intelektualny fortel jako probierz wartości wypowiedzi, dał świadectwo ignorancji i nieprzygotowania do udziału w dialogu społecznym. Jedyne co zostało w materiale zmasakrowane to reguły logiki i argumentacji.